پاسارگاد - تخت جمشید

پاسارگاد

پاسارگاد یا دشت مرغاب جلگه مرتفعی است در شمال غربی استان فارس که در دامنه تپه ها و کوههای منشعب از جبال زاگرس واقع شده است. شکل آن به مستطیلی می ماند که در شمال دوازده کیلومتر عرض دارد و در شرق و غرب حدود بیست و پنج کیلومتر طول و قسمت پایینی آن واقع در جنوب غرب نوک تیز می شود و به تنگی منتهی میگردد که تنگ بلاغی خوانده می شود و پاسارگاد را از کوتاهترین راه به جلگه سیوند میرساند. پاسارگاد را رودخانه پلوار سیراب میکند . این رود از شمال به جنوب ، دشت مرغاب را طی میکند و به تنگ بلاغی میرسد و پس از گذر از آن به جلگه سعادت آباد و سیوند میرسد و در پانزده کیلومتری غرب تخت جمشید به رودخانه کر می پیوندد. نقشه پاسارگاد اصلا مانند شهرهای بزرگ باستان نیست ، یعنی دیوار و بارویی گرد آن نبوده و ویرانه خانه های پیشینیان در آن زیاد مشخص نیست . خود شهر به صورت ییلاقی بوده با باغهای بزرگ و انبوه و خانه هایی که اینجا و آنجا ساخته شده بودند . پاسارگاد را راهی شاهی به تخت جمشید و شوش پیوند میداده . این راه را در جلگه مرغاب یافته اند که از شمال وارد میشده و از غرب تل تخت میگذشته و به کنار آرامگاه کورش می آمده و سپس یکراست به تنگ بلاغی میرسیده . بعدها این راه به طرف شرق کشانده شده است . به گونه ای که جاده شاهی اصفهان- شیراز از سمت شمال از دو کیلومتری مشرق رودخانه پلوار به جنوب و جنوب شرقی سرازیر میشده و در جنوب شرقی به تنگه بلاغی می رسیده است . از میان این راه جاده ای عمودی به دهکده مادر سلیمان یا مرغاب میرسد که اکنون به شهری به نام پاساگاد معروف است و پس از گذر از پلی تازه ، یکراست بسوی آرامگاه کورش میرود تا از آنجا به شمال و شرق بپیچد و آثار دیگر را دور بزند . فاصله میان پاسارگاد تا تخت جمشید از طریق هوایی سی و دو کیلومتر است ولی از جاده شاهی و پرپیچ و خم امروزی که به سوی جنوب غربی برویم،این فاصله هشتاد کیلومتری شود و از جاده شاهی تا آرامگاه نیز سه کیلومتری راه است.در دوره هخامنشی یک پل در شرق کاخ دروازه بر رود پلوار زده اند. اثر سد معتبری هم در آغاز قرن بیستم در نزدیک کمین در جنوب غربی پاسارگاد یافت شده که آب را به نهری موسوم به جوی دختر می رسانیده که ده متری عرض داشته و به سوی جلگه مرغاب میرفته است . آب راه قدیمی که در نقشه "هرتسفلد" در کناره تنگ بلاغی مشخص شده است . رود پلوار دشت مرغاب را چنان سیراب میکرده که آن ناحیه را مرغزار یعنی دشت خرم میخواندند . نزدیک به هزار سال پیش، ابن بلخی مولف فارسنامه آنرا مرغزار کالان نامیده است . جالب توجه است که رودخانه پلوار از دیرباز مبارک بوده است . به گفته ابن بلخی ، این رود مبارک است و بیشترین نواحی مرودشت را آب دهد . شادروان سامی نقل می کند که تا چندی پیش مورد اعتقاد بعضی بود که هرگاه کسی را که سگ هاری میگزید ، به مشهد مادر سلیمان می رفت و در آب آنجا شستشو می کرد و شفا می یافت . معماری پاسارگاد آثاری باقی گذاشته است که طریقه نور گیری ساختمان ها را مشخص می کند . مثلا بر پا مانده تالار کاخ بار ، ارتفاعی چشمگیر دارد که خیلی از سطح بام ایوانهای دو سوی تالار بلندتر است . از این جهت کاملا مشخص است که در دیوار تالار ، در قسمت با لا ، دریچه هایی برای نورگیری گذارده بودند . در گاهها بیشتر درهای یک لنگه ای داشته و در بسیاری از جاها به نقوش گوناگون ، مثل تصاویر حیوانات ، انسان بالدار ، خود پادشاه هخامنشی و سه تن از درباریا نش مزین شده است . در این مورد اخیر و گاهی هم در بالای در گاهها و جرزهای عادی ، کتیبه های کوتاه به خط میخی و زبان های عیلامی ، با بلی و فارسی باستان نقد کرده بودند که آثاری چند از آنها هنوز بر جای است .